Προγράμματα Ψυχικής Υγείας

Έγκλημα και παραβατικότητα. Πρόκειται για δύο έννοιες που επικεντρώνονται στη σύγκρουση ανθρώπου και κοινωνίας

Και οι δύο έννοιες αντιτίθενται στον ποινικό κώδικα και είναι κατακριτέες και η διαφορά τους έγκειται στο βαθμό σοβαρότητας της πράξης. Παραβατικότητα ή παράπτωμα θεωρείται η «καταπάτηση» και προσβολή των νόμων, ενώ το έγκλημα αφορά την επίθεση κατά της ανθρώπινης ζωής. Σήμερα παρατηρείται αύξηση της εγκληματικότητας στις νεαρές ηλικίες που χαρακτηρίζεται από πρωτόγνωρη βιαιότητα, ωμότητα και επιθετικότητα. Η διογκούμενη παραβατική συμπεριφορά των νέων αποδεικνύει πως οι φορείς κοινωνικοποίησης και διαπαιδαγώγησης, χαρακτηρίζονται από κοινωνική «παθογένεια» και αδυνατούν να αναπαράγουν ευσυνείδητους πολίτες. Υπάρχουν κάποιοι αξιοσημείωτοι παράγοντες που οδηγούν τους νέους σε παραβάσεις νόμων ή ακόμη και σε εγκληματικές πράξεις.

Αρχικά οι παράγοντες που σχετίζονται με την εγκληματική συμπεριφορά ανηλίκων, μπορεί να προέρχονται από το οικογενειακό ή κοινωνικό περιβάλλον και να επηρεάζονται από ψυχολογικούς ή άλλους παράγοντες. Συνήθως στο «ιστορικό» παραβατικότητας συνυπάρχουν πολλοί παράγοντες ταυτόχρονα. Το δυσλειτουργικό οικογενειακό περιβάλλον, γονείς με ψυχικές διαταραχές ή καταχρήσεις, η άσκηση ενδοοικογενειακής βίας, η τιμωριτική ή αδιάφορη στάση των γονέων, μπορούν να επηρεάσουν τη ψυχολογία του νέου, που επιζητά το ενδιαφέρον και την υποστήριξη. Από την άλλη,  κοινωνικοί παράγοντες όπως ο κοινωνικός αποκλεισμός και οι διακρίσεις, έχουν ως συνέπεια την αντικοινωνική συμπεριφορά προς  κανόνες και νόμους. Η περιθωριοποίηση των νέων και ο διαχωρισμός από το σύνολο, λόγω φυλετικών, κοινωνικών ή άλλων λόγων, διαταράσσει τη ψυχική υγεία και οδηγεί  σε έκνομες ενέργειες με στόχο την προσωπική «επανάσταση». 

Ο τομέας της εκπαίδευσης και το σχολικό περιβάλλον, παίζουν καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξη και συμπεριφορά των παιδιών. Η σχολική αποτυχία και οι διακρίσεις μεταξύ μαθητών, στιγματίζουν τα παιδιά και τους ανοίγουν το δρόμο στη παραβατικότητα, με σκοπό τη προσέλκυση της προσοχής. Αρχικά μπορεί να χρησιμοποιήσουν λεκτικές  προβολές και στη πορεία να εκδηλώσουν εμμονές και βιαιότητες, απειλώντας μέχρι και την ίδια τη ζωή του θύματος. Η ελλιπής επιμόρφωση και η απουσία της απαιτούμενης προσοχής, «παραπέμπει» τη νέα γενιά στον σκοτεινό κόσμο του διαδικτύου. Τα διαδικτυακά μέσα κοινωνικοποίησης και τα ηλεκτρονικά βιντεοπαιχνίδια, προωθούν πρότυπα βίας και αποτελούν κίνδυνο μίμησης αντικοινωνικών και βίαιων πράξεων. Η νέα τάση στα διαδικτυακά παιχνίδια, περιλαμβάνει προκλήσεις  που ζητούν από τους παίκτες -  «θύματα» να διαπράξουν ακατάλληλες, επικίνδυνες για την ζωή πράξεις. Επίσης, το ηλεκτρονικό έγκλημα λαμβάνει ιδιαίτερες διατάσεις αυτή την κρίσιμη περίοδο και η έλλειψη  διαδικτυακής παιδείας, έχει σοβαρές καταστρεπτικές επιπτώσεις καθώς είναι συχνό φαινόμενο η εμπλοκή νέων σε κυκλώματα ηλεκτρονικών εκφοβισμών και εκβιασμών ή και κακουργηματικών πράξεων.

 Αναφορικά με τη σκιαγράφηση της ψυχοσύνθεσης των παραβατικών χαρακτήρων, υπάρχουν κάποια στοιχεία που μαρτυρούν τη ροπή προς τη βία. Κάποια από αυτά μπορεί να είναι η υπερκινητικότητα, η έλλειψη  αυτοελέγχου, η νευρικότητα και η επιθετική συμπεριφορά. Ο παρορμητισμός και η συνεχόμενη  αδυναμία συγκέντρωσης, υποδηλώνουν δυσκολίες σε εκτελεστικές λειτουργίες του εγκεφάλου, που συνδέονται με τις ανθρώπινες πράξεις. Ακόμη, διαταραχές προσωπικότητας ή διαταραχή της διαγωγής, που συναντάται σε παιδιά με επαναλαμβανόμενη αντικοινωνική στάση, μαρτυρούν πως υπάρχει τάση για επικίνδυνα παραπτώματα.  Επιπλέον, καταπιεσμένα συναισθήματα, πάθη ή απωθημένα που δεν εκδηλώθηκαν τη σωστή στιγμή, εκφράζονται με βίαιο και απειλητικό τρόπο στη πορεία της ζωής. Όσον αφορά τα βιολογικά χαρακτηριστικά, έχει διατυπωθεί πως μπορεί κάποιες δυσλειτουργίες του εγκεφάλου όπως κάποιες νευρολογικές επιπλοκές, να συσχετίζονται με την παραβατικότητα. Κατά πάσα πιθανότητα, αρκετά γονίδια μπορεί να συμμετέχουν στην εκδήλωση επιθετικότητας σε συνδυασμό με την ψυχοπαθολογία και με άλλους οικογενειακούς παράγοντες.

Συμπερασματικά, η νεανική παραβατικότητα, λαμβάνει σημαντική αύξουσα πορεία και είναι απαραίτητη η άμεση παρέμβαση κοινωνικών και εκπαιδευτικών φορέων. Κρίνεται πολύτιμη η ενθάρρυνση για ψυχολογική υποστήριξη γονέων και παιδιών ακόμη και με δωρεάν συμβουλευτικές υπηρεσίες. Ταυτόχρονα, οφείλει το σχολείο να διατηρεί μια υγιή και συνεργατική σχέση με την οικογένεια, βασιζόμενη στην ειλικρίνεια και την εμπιστοσύνη. Το οικογενειακό περιβάλλον οφείλει να παρατηρεί και να διακρίνει τις αποκλίνουσες συμπεριφορές των παιδιών και να εμφυσήσει τα συναισθήματα αλληλεγγύης και σεβασμού. Η ενίσχυση της έννοιας της ισότητας και ενσυναίσθησης καθώς και η προβολή ισορροπημένων και συγκροτημένων προτύπων, είναι ζωτικής σημασίας για την «οικοδόμηση» μιας κοινωνίας ευσυνείδητων και ολοκληρωμένων πολιτών.

Αντιγόνη Κολιού

Παναγιώτου Θεόδωρος:  Εκπαιδευτικός Φυσικής Αγωγής- Δ/ντής 4^ου Δημ. Σχ. Σαλαμίνας

Κρίση είναι μία προσωρινή κατάσταση που προκαλεί έντονο άγχος και αποδιοργάνωση . Χαρακτηρίζεται από την αδυναμία του ατόμου να ελέγξει και να διαχειριστεί ένα συγκεκριμένο γεγονός. Υπάρχουν κρίσεις αναπτυξιακές  και περιστασιακές .

     Τα παιδιά και οι έφηβοι όταν βρίσκονται σε καταστάσεις κρίσεων έχουν αναμενόμενες φυσιολογικές αντιδράσεις .

Το χρονικό διάστημα οχτώ περίπου εβδομάδων μετά την κρίση είναι επαρκή για να ξεπεράσει ένα παιδί τις αρχικές έντονες αντιδράσεις και να είναι σε θέση να διαχειριστεί πιο αποτελεσματικά τις συνέπειες της κρίσης.

Ωστόσο η εκδήλωση περισσότερων συμπτωμάτων για μεγάλο χρονικό διάστημα ( πάνω από έξι μήνες)  απαιτεί την παροχή εξειδικευμένης βοήθειας .

Προκειμένου να προσπαθήσουμε να στηρίξουμε και να βοηθήσουμε ένα παιδί που αντιμετωπίζει μια κατάσταση κρίσης πρέπει να λάβουμε υπόψη μας τις βασικότερες ανάγκες του οι οποίες είναι :

• η  ανάγκη για Γνωστική Κατανόηση
• η ανάγκη για Έκφραση Συναισθημάτων
• η ανάγκη για Συναισθηματική Στήριξη

Το κυριότερο όμως που πρέπει να κάνουμε κάθε φορά που τα παιδιά βιώνουν μια κατάσταση κρίσης είναι να τα παροτρύνουμε να συμμετέχουν σε καθημερινές ενασχολήσεις που σηματοδοτούν τη συνέχιση της ζωής.

Η παρουσία του εκπαιδευτικού είναι ούτως ή άλλως πολύ σημαντική για τα παιδιά . Η σημασία της ενισχύεται περισσότερο σε περιπτώσεις κρίσεων που τα παιδιά νιώθουν ευάλωτα.  Για το λόγο αυτό είναι καλό ο εκπαιδευτικός να αναλαμβάνει ενεργό ρόλο στην παρέμβαση που γίνεται στην τάξη σε καταστάσεις κρίσεων.

Ο εκπαιδευτικός είναι ο « σημαντικός ενήλικας» για το παιδί κι οφείλει να γνωρίζει ότι τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι μαθητές επηρεάζουν άμεσα ή έμμεσα όλους τους τομείς της ψυχοκοινωνικής του ανάπτυξης , της μάθησης και της σχολικής τους προσαρμογής.

 Η εκπαίδευση  δεν είναι μόνο μια μαθησιακή διαδικασία. Είναι  μια ψυχολογική διαδικασία γι’ αυτό και οι εκπαιδευτικοί οφείλουν να έχουν  και το ρόλο του παιδαγωγού- ψυχολόγου. Σήμερα οι καλές διαπροσωπικές σχέσεις θεωρούνται απαραίτητες προκειμένου οι εκπαιδευτικοί να λειτουργήσουν αποτελεσματικότερα στις σχολικές τους τάξεις.  Ένας εκπαιδευτικός στη διάρκεια της επαγγελματικής του πορείας αναπόφευκτα θα έρθει αντιμέτωπος με μαθητές που βρίσκονται σε κρίση. Όσο πιο προετοιμασμένος είναι ψυχολογικά και γνωστικά για τον τρόπο αντιμετώπισης τέτοιων   καταστάσεων τόσο καλύτερα θ’ ανταποκριθεί στο νέο του ενισχυμένο ρόλο που δεν περιορίζεται στην εκπαίδευση του μαθητή αλλά επεκτείνεται και στη στήριξή του σε δύσκολες καταστάσεις .

Για να μπορέσει ο εκπαιδευτικός , όμως ν’ ανταποκριθεί στις απαιτήσεις μιας κρίσης , θα πρέπει να έχει και την κατάλληλη εκπαίδευση – επιμόρφωση. Ο ρόλος του και γενικότερα ο ρόλος του σχολείου είναι ιδιαίτερα σημαντικός καθώς αντιπροσωπεύει τη σταθερότητα , την ασφάλεια και τη συνέχεια που χρειάζεται το παιδί τέτοιες στιγμές.  Αρκετές φορές οι εκπαιδευτικοί διστάζουν ν’ αναφερθούν σε θέματα απώλειας κυρίως που αντιμετωπίζει ένα παιδί από φόβο μήπως το αναστατώσουν ή το πληγώσουν περισσότερο.

Συχνά επίσης , ένα παιδί στο σχολείο μετά από ένα δυσάρεστο  συμβάν στη ζωή του φαίνεται να συνεχίζει κανονικά τη ρουτίνα του κι αυτό καθησυχάζει τους εκπαιδευτικούς .Η πραγματικότητα όμως είναι πολύ διαφορετική. Αργότερα έχει ν’ αντιμετωπίσει πλήθος προβλημάτων  στην ενήλικη ζωή του . Όταν πια θ’ αναζητήσει βοήθεια θα χρειαστεί πολλή δουλειά και μεγάλη προσπάθεια για να βρει τη χαμένη του ισορροπία.

Τα πράγματα όμως θα ήταν πιο εύκολα ,αν  το παιδί στην κατάλληλη στιγμή μπορούσε να μιλήσει στο δάσκαλο ή στη δασκάλα του. Ο εκπαιδευτικός έχει μεγάλη συναισθηματική αξία στα μάτια ενός παιδιού. Δεν είναι απαραίτητο να είναι κανείς «ειδικός» για να μπορέσει να μιλήσει μ’ ένα παιδί και να το βοηθήσει.

    Πολλές φορές ερχόμαστε σε αμηχανία κάθε φορά που ένα δυσάρεστο  γεγονός επηρεάζει άμεσα τη ζωή ενός μαθητή μας κι αυτό γιατί δεν είμαστε καταρτισμένοι να το χειριστούμε ή δεν έχουμε συνηθίσει να το κάνουμε. Είμαστε  απροετοίμαστοι κι ανέτοιμοι για κάτι τέτοιο κι αυτό το γεγονός μεγαλώνει την ανασφάλειά μας και μας στερεί την ευκαιρία να αναπτυχθούμε και να ωριμάσουμε μέσα στην ομάδα μας.

 Οι συναισθηματικές δεξιότητες πρέπει να καταταχτούν ψηλά στην εκπαίδευση.

Απαραίτητο είναι να διδάξουμε  σα δάσκαλοι στα παιδιά πώς να εντοπίζουν και να διαχειρίζονται τα συναισθήματά τους.

• Δηλαδή να τ’ αναγνωρίζουν στον εαυτό τους και στους άλλους.
• Να κατανοούν τα αίτια και τις συνέπειες των συναισθημάτων .
• Να τα επισημαίνουν με λέξεις.
• Να τα εκφράζουν και να τα ρυθμίζουν.

Αυτό μπορεί να γίνει και στην προσχολική και στη σχολική εκπαίδευση μέσα από καινοτόμα προγράμματα στις ώρες της Ευέλικτης Ζώνης ή  στην Αγωγή Υγείας.

   Τα τελευταία χρόνια όλο και πιο συχνά ακούμε να γίνεται λόγος για τη συναισθηματική νοημοσύνη και το μεγάλο ρόλο που διαδραματίζουν τα συναισθήματα στην εξέλιξη και την πρόοδο των ανθρώπων.  Η έγκαιρη και σωστή συναισθηματική Αγωγή βοηθάει στο χτίσιμο ολοκληρωμένων προσωπικοτήτων . Ο δάσκαλος λοιπόν που έρχεται σε  επαφή με τα παιδιά επηρεάζει τη συναισθηματική τους ανάπτυξη. Στην τάξη οι δάσκαλοι είναι εκείνοι που σηκώνουν το βάρος της εκπαίδευσης των παιδιών και είναι απαραίτητο να διαμορφώνουν ένα κλίμα που θα επιτρέπει την ελεύθερη έκφραση και την καλλιέργεια των συναισθημάτων. Παράλληλα το «καλό» ψυχολογικό κλίμα της τάξης θα επιτρέπει την ελεύθερη έκφραση και την καλλιέργεια των συναισθημάτων ενώ θα δίνει ευκαιρίες για ανάπτυξη καλών διαπροσωπικών σχέσεων μεταξύ δασκάλου και  παιδιών αλλά και των παιδιών μεταξύ τους. Όταν υπάρχει ένα κλίμα αποδοχής και κατανόησης είναι εύκολο τα παιδιά να εκφράσουν τα συναισθήματά τους , να έχουν αυτογνωσία , να βρίσκουν τρόπους για να νιώθουν καλύτερα σε δύσκολες καταστάσεις . Κάτι άλλο επίσης που μπορούν να κάνουν οι δάσκαλοι για την καλλιέργεια των συναισθημάτων είναι το παιχνίδι ρόλων ( συμβολικό κοινωνικό , δραματικό , φανταστικό).

Το κοινωνικό παιχνίδι της υποκριτικής επιτρέπει στα παιδιά να διαλύσουν τη σύγχυση  και το φόβο , να επαναφορτιστούν συγκινησιακά και να επιτύχουν συναισθηματική ισορροπία. Το ίδιο μπορεί να επιτευχθεί και με το θεατρικό παιχνίδι .  Είναι ανάγκη ως εκπαιδευτικοί να το εντάξουμε στη διδασκαλία μας . Το θεατρικό παιχνίδι   βοηθάει τα παιδιά ν’ αποκτήσουν τον έλεγχο του σώματός τους , τα βοηθάει να επικοινωνούν με τους άλλους κι επηρεάζει θετικά τις σχέσεις τους. Αναπτύσσει επίσης τη φαντασία τους και τη δημιουργικότητά τους , τους μαθαίνει να ακούνε , να συγκεντρώνονται , να εκφράζουν συναισθήματα και καταστάσεις . Πολύ καλό επίσης μέσο για έκφραση και κατανόηση συναισθημάτων για μικρότερα παιδιά νηπιαγωγείου και πρώτων τάξεων του δημοτικού σχολείου είναι το κουκλοθέατρο . Μέσα από την κούκλα εκφράζεται ο εσωτερικός κόσμος του παιδιού , οι αγωνίες , οι φόβοι , οι προβληματισμοί , τα προβλήματα , οι επιθυμίες και τα όνειρά του. Ένα άλλο μέσο που βοηθάει τα παιδιά να εκφραστούν είναι το ιχνογράφημα , όπου αποτυπώνονται συναισθήματα  μέσα στα παιδικά σχέδια . Μέσα από το ιχνογράφημα πολλές φορές  παιδιά απρόθυμα να μιλήσουν για γεγονότα που τους έχουν συμβεί , καταφέρνουν να εκφραστούν και να εξωτερικεύσουν κρυμμένα συναισθήματα  . Τέλος μια άλλη μέθοδος προσέγγισης των συναισθημάτων είναι οι αφηγήσεις ιστοριών ή παραμυθιών .  Το κυριότερο όλων όμως είναι ο δάσκαλος να προσεγγίζει τη γνώση με τη βιωματική μέθοδο , γιατί η βιωματική μέθοδος ακουμπάει στο συναίσθημα του παιδιού. Άρα σα δάσκαλοι έχουμε καθήκον ν’ αναζητούμε συνέχεια τρόπους , μέσα και μεθόδους που συντελούν στην καλλιέργεια και στην ανάπτυξη της συναισθηματικής νοημοσύνης των παιδιών.  Η καλλιέργεια των συναισθημάτων των παιδιών στην τρυφερή ηλικία βοηθάει στο χτίσιμο συναισθηματικά υγιών προσωπικοτήτων για τη μετέπειτα ενήλικη ζωή.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Goleman,  D.(1998). Η Συναισθηματική Νοημοσύνη. Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα

Μαλικιώτη-Λοΐζου ,Μ.( 2001).Η Συμβουλευτική ψυχολογία στην Εκπαίδευση .Αθήνα: ΕΛΛΗΝΙΚΆ Γράμματα

Χατζηχρήστου, Χ .(2003). Κοινωνική και Συναισθηματική Αγωγή στο Σχολείο. Αθήνα: Κέντρο Έρευνας και Εφαρμογών Σχολικής Ψυχολογίας

Χατζηχρήστου , Χ. (2011) Σχολική ψυχολογία. Αθήνα: Τυπωθήτω

Χατζηχρήστου , Χ. (2011) Κοινωνική και Συναισθηματική Αγωγή στο σχολείο. Αθήνα: Guteberg

Χατζηχρήστου, Χ. (2012). Διαχείριση Κρίσεων στη Σχολική Κοινότητα. Αθήνα: Τυπωθήτω

Ψυχές είναι οι έννοιες και τρυπώνουν στα σώματα των λογισμών, που τις ενσαρκώνουν.
Μίσος, αγάπη, πόθοι, ενοχές, όροι, παραμύθια, ερμηνείες, επιχειρήματα στροβιλίζονται ακατάπαυστα, για να καλλωπίσουν το Λόγο.
Όλα όμως τα νοήματα, με τις μορφές και τις εκφάνσεις τους τις άπειρες, ψυχή είναι και αυτά, που σπαράσσει, παραλλάσσεται, χρωματίζεται, μεταμορφώνεται, μασκαρεύεται, παραπλανεί, διαιωνίζεται, επεκτείνεται όσο τραβά το σθένος του ανθρώπου, που την αναγεννά, την καταχράται, την εξυψώνει ή την περιορίζει.
Υλικό μισοφυτέμενο στη γη, με ρίζες στον ουρανό, που ανθεί και γίνεται σκέψη και συναίσθημα και ενόραση και αποκάλυψη.
Τις κλαδεύουν οι άνθρωποι να τις φέρουν στα μέτρα τους αυτές τις ψυχές των εννοιών και πιστεύουν με αφέλεια πως τα κατάφεραν, πως επιτέλους προσδιορίζονται οι σημασίες από τους ίδιους, από τις κοινωνίες, τις εποχές, την ιστορία.
Επειδή μόνο το χωμάτινο κομμάτι τους μπορούν να αντιληφθούν και να διαπλάσουν, σαν τον πηλό στα χέρια άμαθου τεχνίτη.
Και κραδαίνουν το νεογέννητο βρέφος, την επιστήμη τους, τις δοξασίες και τη φιλοσοφία τους να αποδείξουν πως να τις κατακτήσαμε πια τις έννοιες. Κατεβήκαμε από το μωρουδιακό κρεββάτι και μάθαμε να εξηγούμε το σύμπαν με διαβήτες και με γνώμονες την οίηση, την αυταρέσκεια, την έπαρση και την ανοησία.
Και έξαφνα, χωρίς μεθοδολογίες και placebo και δείγματα, φανερώνεται για μια στιγμή σαν αστραπή και σαν έμπνευση το άλλο, το αναλλοίωτο και αιώνιο μερίδιο των εννοιών, από μια άλλη διάσταση, πέρα από χρόνο, πέρα από την ιστορία και πάνω από τις συμβάσεις.
Αέρινο, αδιαμφισβήτητο, καθαρό, ανεξίτηλο όπως ο Πλάτωνας το οραματίστηκε.
Και τότε η ψυχή του ανθρώπου ενώνεται με τη δική τους ουσία και ημερεύουν οι καιροί και απαλύνεται κάθε ειμαρμένη

Ευστράτιος Παπάνης

φωτό από https://weheartit.com/

Τρανούλη Δήμητρα

φωτό https://www.pexels.com

[Πως οι τραυματικές εμπειρίες και η έλλειψη αυτορρύθμισης σχετίζονται με την αντικοινωνικότητα και την εγκληματικότητα]

            Στις αρχές του εικοστού αιώνα η Melanie Klein (1948) ήταν αυτή που ανέπτυξε τη θεωρία των αντικειμενοτρόπων σχέσεων. Σύμφωνα με την ίδια, σημαντικό ρόλο στον ψυχισμό του ανθρώπου παίζει η ασυνείδητη φαντασιωσική λειτουργία, δηλαδή τα αντικείμενα να βιώνονται ως απόλυτα καλά (αγάπη) ή ως απόλυτα κακά (επιθετικότητα). Οι δύο διαφορετικές οπτικές συναντώνται όταν το παιδί αντιληφθεί ότι το αντικείμενο είναι ένα, κατά συνέπεια το καλό και κακό (αγάπη / επιθετικότητα) αφορούν το ίδιο αντικείμενο.

            Την τελευταία δεκαετία κοινωνικοί επιστήμονες έχουν αποδείξει κι αναγνωρίσει, μέσα από τις έρευνες τους, πως η παιδική κακοποίηση με διάφορες μορφές, καθώς και η παραμέληση τους έχουν άμεσο και μακροπρόθεσμο αντίκτυπο στη μετέπειτα συμπεριφορά τους. Είναι πλέον ξεκάθαρο πως οι τραυματικές παιδικές εμπειρίες έχουν γενικευμένες επιπτώσεις, συνδέονται με αυξημένα προβλήματα συμπεριφοράς και σχετίζονται με την αντικοινωνική ανάπτυξη των. Έρευνα που διεξήχθη το 2015 στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής σε 25.000 παραβατικούς νέους (Fox, BH, et. al. 2015), έδειξε ότι κάθε πρόσθετη τραυματική εμπειρία αυξάνει την πιθανότητα σοβαρής, βίαιης και χρόνιας παραβατικότητας κατά 35%. Όσοι νέοι βιώνουν στο μεγαλύτερο μέρος της ζωής τους δυσμενείς καταστάσεις, τόσο πιθανότερο είναι να παρουσιάσουν προβλήματα παθολογικής συμπεριφοράς. Οι μορφές κακοποίησης έχουν πολλά πρόσωπα, συναντώνται είτε με σωματική, σεξουαλική και συναισθηματική βία, είτε με σωματική, συναισθηματική, ιατρική και εκπαιδευτική παραμέληση ή αντίθετα με συμπεριφορές υπερφροντίδας (σύνδρομο Μινχάουζεν - Munchausen Syndrome), είτε με άλλα τραύματα όπως εγκατάλειψη, οικογενειακή διαταραχή, έκθεση σε ναρκωτικά, βία κι έγκλημα.

            Το τραύμα είναι μία πληγή, ένα ρήγμα στον ανθρώπινο ψυχισμό. Ο Freud χαρακτήρισε το τραύμα ως μια εμπειρία που καθιστά τον άνθρωπο συγκλονισμένο και αβοήθητο (Hancheva, 2021). Η εμπειρία του τραύματος είναι πολύ προσωπική και πολυπαραγοντική και επηρεάζει τόσο το παρόν όσο και το μέλλον του ατόμου. Συχνά υπάρχουν στοιχεία που ενισχύουν το τραύμα, καθώς και στοιχεία που μπορεί να βοηθήσουν στην επούλωση. Ως εκ τούτου το ίδιο το τραυματικό γεγονός δεν είναι από μόνο του αρκετό να δημιουργήσει αδικαιολόγητες ή παραβατικές συμπεριφορές, αλλά πολύ περισσότερο ο τρόπος που το ίδιο το άτομο το αντιμετωπίζει. Σημαντικό ρόλο σε αυτό παίζουν η ψυχική ανθεκτικότητα του ατόμου, ή η ευαλωτότητα του (VicHealth, 2015). Επομένως στοιχεία όπως η έλλειψη αυτοελέγχου, δηλαδή η αδυναμία του ατόμου για αυτοσυγκράτηση, η έλλειψη ψυχραιμίας και γνωστικού προσανατολισμού, αλλά και η ύπαρξη διαφόρων μορφών ψυχοπαθολογίας σε κάποιες περιπτώσεις, ενισχύουν το τραύμα και θέτουν το άτομο στο περιθώριο. Το ίδιο αποστασιοποιείται, μη μπορώντας να ενταχθεί στο κοινωνικό πλαίσιο, αποσύρεται και απομονώνεται, ενισχύοντας την αντικοινωνική συμπεριφορά του. Εντούτοις η ψυχική ανθεκτικότητα του, θα μπορούσε να συμβάλει σημαντικά στην επούλωση του τραύματος, αφού το ίδιο αποκτά μια εσωτερική θέση ελέγχου, μη μπορώντας οι περιστάσεις να το επηρεάσουν, αλλά καταφέρνοντας το ίδιο το άτομο να ορίσει τη ζωή του (Cicchetti & Garmezy, 1993). Τα άτομα αυτά τείνουν να είναι αυτόνομα και ανεξάρτητα, ψάχνουν για νέες εμπειρίες κι έχουν έναν θετικό κοινωνικό προσανατολισμό. Αντιμετωπίζουν τα γεγονότα ως ευκαιρία για μάθηση κι εξέλιξη κι όχι ως τραυματικά γεγονότα, δηλαδή πηγή άγχους, προβλημάτων και δυσφορίας. Υπό το πρίσμα αυτό, πολλοί φιλόσοφοι διατύπωσαν πως το τραύμα είναι το σημείο εκείνο από το οποίο το φως διαπερνά τον εαυτό. Συμπερασματικά η έλλειψη αυτορρύθμισης και ο χαμηλός αυτοέλεγχος, σε άτομα που έχουν βιώσει τραυματικά γεγονότα, συνδέεται άμεσα με την εκδήλωση συμπεριφορών θυματοποίησης, επιθετικότητας, αντικοινωνικότητας (Bonanno & Diminich, 2013) και αυξάνει την πιθανότητα σοβαρής, βίαιης και χρόνιας παραβατικότητας.

            Ως έγκλημα ορίζεται η παραβατική πράξη/ενέργεια ή η παράλειψη αυτής, που είναι άδικη και καταλογιστή στο δράστη της και η οποία τιμωρείται από το νόμο (Π.Κ. 14, 2019). Το έγκλημα λοιπόν εξ ορισμού εμπεριέχει τη βία και προκαλεί την κοινωνική αντίδραση. Οι δράστες συγκεντρώνουν ένα δείγμα ανθρώπων που είτε είναι εγκληματίες, είτε ανήθικοι, είτε αναρχικοί, είτε θύματα της κοινωνίας, είτε ακόμη και αποκλίνουσες περιπτώσεις, οι οποίοι έρχονται αντιμέτωποι με την αστυνομία, το σωφρονιστικό σύστημα, τους δικαστές αλλά και την κοινή γνώμη. Η κοινωνική αντίδραση εκφράζεται συμπεριφορικά μέσω της επιθυμίας επιβολής τιμωρίας ή την επιθυμία για προστασία από τον δράστη, ενώ ιδεολογικά εκφράζεται με την επιθυμία για εκδίκηση ή δια μέσου του ανθρωπισμού και της συμπόνοιας προς το δράστη. Οι κοινωνίες επιδιώκουν την εξουδετέρωση των αποκλινουσών τάσεων κι επιθυμούν τον περιορισμό τους, διοχετεύοντας τις παραβατικές συμπεριφορές σε αποδεκτές μορφές εκτόνωσης, προάγοντας την αυτονομία, τη δημιουργικότητα και την ικανότητα του ατόμου στην επίλυση προβλημάτων. Επιπλέον η θετική ερμηνεία μπορεί να διδαχθεί, οι άνθρωποι μπορούν να εκπαιδευτούν να ρυθμίζουν καλύτερα τα συναισθήματα τους και να ερμηνεύουν τα ερεθίσματα που δέχονται με διαφορετικούς και ηπιότερους τρόπους, μέσω της αναπλαισίωσης, να αλλάζουν δηλαδή το πώς βιώνουν και αντιδρούν στο αρχικό ερέθισμα (Bonanno & Diminich, 2013).

Βιβλιογραφία

Bonanno, G. A., & Diminich, E. D. (2013). Annual Research Review: Positive adjustment to adversity--trajectories of minimal-impact resilience and emergent resilience. Journal of child psychology and psychiatry, and allied disciplines, 54(4), 378–401. https://doi.org/10.1111/jcpp.12021

Cicchetti, D., & Garmezy, N. (1993). Prospects and promises in the study of resilience. Development and Psychopathology, 5(4), 497-502. doi:10.1017/S0954579400006118

Fox, BH., Perez, Ν., Cass, Ε., Baglivio, MT., Epps, N., Gonçalves, AR., (2015). Το τραύμα αλλάζει τα πάντα: Εξέταση της σχέσης μεταξύ των δυσμενών [PubMed] παιδικών εμπειριών και σοβαροί, βίαιοι και χρόνιοι νεαροί παραβάτες. Παιδί Abus. Negl. 46, 163–173. [CrossRef].

Hancheva C. (2021). Social Trauma Memory Construction. In: Hamburger A., Hancheva C., Volkan V.D. (eds) Social Trauma – An Interdisciplinary Textbook. Springer, Cham. https://doi.org/10.1007/978-3-030-47817-9_20

Klein, M. (1948). Contributions to Psychoanalysis 1921-1945. London: Hogarth.

Klein.M. (1944). The early development of conscience I the child. In S. Lorand.

Klein.M. (1948). A contribution to the theory of anxiety and guilt. Int.J. Psychoanal.

Νόμος 4619/2019, άρθρο 14, Ποινικός Κώδικας - Έννοια της αξιόποινης πράξης, Εφημερίς της Κυβερνήσεως της Ελληνικής Δημοκρατίας (ΦΕΚ 180/Α/18-11-2019).

VicHealth, (2015). Current theories relating to resilience and young people: a literature review, Victorian Health Promotion Foundation, Melbourne.

Μπουντούρης Γεώργιος --Δάσκαλος

Μεγάλος αριθμός μελετών έχει δείξει ότι υπάρχει σημαντική σχέση μεταξύ έκθεσης στην τηλεόραση και αντικοινωνικής συμπεριφοράς. Η  φτώχεια , η ενδοοικογενειακή βία, η συναισθηματική στέρηση , η επίδραση της τηλεόρασης και άλλοι παράγοντες θεωρούνται ότι συντελούν στην εμφάνιση βίαιων συμπεριφορών στα παιδιά και στους εφήβους. Καθήκον των ειδικών είναι η ενημέρωση των γονιών καθώς και της πολιτείας ως προς τα συμπεράσματα που απορρέουν από τον ευρύτατο αριθμό μελετών πάνω στο θέμα της επίδρασης της τηλεοπτικής βίας.

Τα φαινόμενα βίας από παιδιά κι εφήβους εντυπωσιάζουν κι ανησυχούν τόσο το διεθνές όσο και το ελληνικό επίπεδο. Μεταξύ των παραγόντων που συντελούν στην εμφάνιση βίας είναι και η επίδραση της τηλεόρασης . Άλλοι παράγοντες είναι η φτώχεια , ο ρατσισμός  , η ενδοοικογενειακή βία  που συμπεριλαμβάνει την κακοποίηση του παιδιού , η συναισθηματική στέρηση , η ψυχική ασθένεια , η χρήση εθιστικών ουσιών και η ασυνέπεια στην εφαρμογή κανόνων από γονείς. Η επίδραση της τηλεοπτικής βίας είχε αρχίσει να απασχολεί την Αμερικανική  ιατρική κοινότητα  από το 1952 και εν συνεχεία κατά το 1976 και 1982, ,  όταν σε άρθρα και συνέδρια διατυπώθηκε , ότι υπάρχει σύνδεση της βίας στα παιδιά και στους εφήβους με τη θέαση της βίας στην τηλεόραση.

 Στην Ελλάδα αποδεικνύεται , ότι ο μέσος όρος παρακολούθησης τηλεόρασης από τα παιδιά είναι 21-32 ώρες την εβδομάδα, δηλαδή η τηλεόραση καταλαμβάνει ένα σημαντικό μέρος του χρόνου της ζωής τους. Επίσης βρέθηκε ότι η θέαση είναι ανεξέλεγκτη σε παιδιά χαμηλής κοινωοικονομικής τάξης , χαμηλής σχολικής επίδοσης και όταν υπάρχει συσκευή στο δωμάτιο του παιδιού ή πολλές συσκευές στο σπίτι.

Για να κατανοήσει κανείς το πώς μπορεί η τηλεοπτική βία να επηρεάσει την ψυχική ζωή των παιδιών θα πρέπει να έχει υπ’ όψη του κατ’ αρχήν ότι τα παιδιά ηλικίας 2-7 χρόνων θυμούνται με τυχαίο τρόπο σκηνές από τηλεοπτικές ταινίες . Επίσης ότι τα παιδιά αυτής της ηλικίας έχουν μεγάλη δυσκολία να ξεχωρίσουν τη φαντασία από την πραγματικότητα. Λόγω αυτής της δυσκολίας παρουσιάζουν αύξηση του άγχους τους. Η δυνατότητα κατανόησης των κινήτρων , που οδηγούν σε πράξεις , εμφανίζεται περίπου στα επτά χρόνια αλλά δε συνοδεύεται από την κατανόηση των συνεπειών αυτών των πράξεων .Το νόημα μιας ταινίας γίνεται κατανοητό στην ηλικία των 10-13 χρόνων.

Μελέτες  δείχνουν  ότι υπάρχει μια σημαντική σχέση μεταξύ έκθεσης στη βία της τηλεόρασης και της αντικοινωνικής συμπεριφοράς των παιδιών και των εφήβων. Τα αγόρια επηρεάζονται περισσότερο και όσον αφορά στις ηλικίες τα παιδιά 0-5 χρόνων , ακολουθούν τα παιδιά  6-11 χρόνων και μετά οι έφηβοι 12-17 χρόνων.

Τα κινούμενα σχέδια με επιθετικό περιεχόμενο επηρεάζουν περισσότερο , όπως επίσης οι φανταστικές και επιπλέον επιθετικές ταινίες .

Ευπαθείς ομάδες είναι τα παιδιά ως 6 ετών. Άφθονη τηλεθέαση προγραμμάτων δράσης και περιπέτειας συσχετίζονται με αύξηση της επιθετικής συμπεριφοράς .

Τα αγόρια γενικά δείχνουν περισσότερη επιθετικότητα απ’ ότι τα κορίτσια μετά από έκθεση σε βίαιες ταινίες . Επίσης τα κακοποιημένα παιδιά διαλέγουν πιο συχνά προγράμματα βίας απ’ ό,τι τα μη κακοποιημένα παιδιά.

Στους επιθετικούς εφήβους  έχει ιδιαίτερη επίδραση η τηλεόραση. Αυτοί διαλέγουν και βλέπουν video-παιχνίδια ή ταινίες επιθετικού τύπου με επακόλουθο επίδειξη επιθετικής συμπεριφοράς εκ μέρους τους.

 Η τηλεόραση μπορεί να έχει θετικές επιδράσεις στην ψυχοκοινωνική και νοητική εξέλιξη του παιδιού,  όταν τα παιδιά παρακολουθούν προγράμματα που κατευθύνονται από τη γονεΪκή ή γενικότερα από την εκπαιδευτική εποπτεία.

Η έλλειψη γονεΪκής  εποπτείας και η πρόσφατη έκθεση σε επιθετικότητα είναι οι κυριότεροι παράγοντες που συσχετίζονται με την επιθετικότητα του παιδιού ή του εφήβου.

 Η μίμηση της επιδεικνυόμενης βίαιης συμπεριφοράς στην τηλεόραση , η απευαισθητοποίηση από αυτή λόγω της συχνής έκθεσης η οποία οδηγεί στην ανοχή καθώς και η ταύτιση με βίαιους ήρωες , είναι από τους ισχυρότερους μηχανισμούς αναπαραγωγής βίας στα παιδιά και στους εφήβους.

 Επίσης η βία η οποία προβάλλεται ως δικαιολογημένη ή η βία που επιβραβεύεται έχουν τη μεγαλύτερη επίδραση στο παιδί και στον έφηβο. Αυτή η επιβαλλόμενη παρακολούθηση της βίας μέσω της τηλεόρασης δημιουργεί αύξηση του φόβου στο παιδί .

Οι γονείς  πρέπει να παρακολουθούν την ποιότητα των προγραμμάτων τηλεόρασης , να μην επιτρέπουν στα παιδιά πάνω από 2 ώρες την ημέρα θέασης κατάλληλων προγραμμάτων , να αποθαρρύνονται να βλέπουν τηλεόραση παιδιά μικρότερα των 2 χρόνων  και να μην υπάρχει συσκευή στο δωμάτιο του παιδιού. Επίσης είναι ανάγκη  οι γονείς να βλέπουν μαζί με τα παιδιά το περιεχόμενο κάθε ταινίας , να το σχολιάζουν και μερικές φορές να βλέπουν μαζί τους προγράμματα αμφίβολης ποιότητας με στόχο πάλι τη συζήτηση.

Οι γονείς πρέπει να συνεργάζονται με το σχολείο για την εκπαίδευση των παιδιών στη χρήση τηλεόρασης.

Οι γονείς επίσης επιβάλλεται να κλείνουν την τηλεόραση κατά τη διάρκεια του φαγητού ώστε να υποστηρίζεται έτσι η επικοινωνία μεταξύ των μελών μιας οικογένειας και να μην επιτρέπουν στα παιδιά να βλέπουν τηλεόραση πριν από τον ύπνο. Αλλά και οι ίδιοι τους θα πρέπει να αποτελούν παράδειγμα για τα παιδιά τους  δηλαδή να βλέπουν λιγότερη τηλεόραση και να  διαμορφώσουν  το χώρο του σπιτιού έτσι ώστε η τηλεόραση να μην είναι το κύριο σημείο του.

Επίσης οι επαγγελματίες υγείας έχουν μερίδιο ευθύνης όπως οι παραγωγοί προγραμμάτων τηλεόρασης και οι πολιτικοί.

Οι γιατροί θα πρέπει να ενημερώνουν τους γονείς  για τις επιπτώσεις της τηλεθέασης στην ψυχική υγεία των παιδιών . Επιπλέον θα πρέπει να ενημερώνονται οι ίδιοι και να ενημερώνουν την Πολιτεία για τη συνεισφορά της τηλεθέασης στην ανάπτυξη  ψυχοπαθολογίας στα παιδιά.

Οι πολιτικοί θα πρέπει να θεσπίζουν κανόνες παρακολούθησης των προγραμμάτων τηλεόρασης όσον αφορά το επιθετικό τους περιεχόμενο . Θα πρέπει επίσης να θεσπίζουν τη δημιουργία εκπαιδευτικών προγραμμάτων για το σχολείο όπου τα παιδιά θα μαθαίνουν να αξιολογούν τα προγράμματα της τηλεόρασης.   Οι παραγωγοί της τηλεόρασης θα πρέπει να περιορίσουν τα προγράμματα επιθετικού περιεχομένου , αλλά και όταν τα παρουσιάζουν να φροντίζουν ώστε να μη δικαιολογείται μέσα σ’ αυτά η βία αλλά να υπογραμμίζεται ότι υπάρχουν η τιμωρία και οι ενοχές σαν συνέπειες των πράξεων βίας.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Αρτινοπούλου, Β. (2001). Βία στο σχολείο : έρευνες και πολιτικές στην Ευρώπη .

 Αθήνα: Μεταίχμιο.

Βουϊδάσκης, Β. (1992). Η τηλεοπτική βία και επιθετικότητα και οι επιδράσεις τους στα παιδιά και στους νέους. Αθήνα: Γρηγόρη.

Γαλάνης, Γ Ν (1999). Εισαγωγή στην Ψυχολογία της καθημερινής διαπροσωπικής επικοινωνίας: επιλεγμένα θέματα. Αθήνα:  Παπαζήσης.

Δασκαλάκης, Δ. (2014). Ζητήματα κοινωνιολογίας της εκπαίδευσης. Αθήνα : Διάδραση.

Σουσαμίδου- Καραμπέρη, Αικ.(2011).Γονείς και εκπαιδευτικοί αντιμέτωποι με την επιθετικότητα των παιδιών και των εφήβων. Θεσσαλονίκη : University Studio Press.

Ελένη Κωφονικολού   Δασκάλα

Το εάν υπάρχει Θεός αποτελεί  ένα από τα πιο σημαντικά ερωτήματα του ανθρώπου που  τόσο  η  Φιλοσοφία όσο η Θεολογία αλλά και η Επιστήμη προσπάθησαν να δώσουν απάντηση.

  Ο άνθρωπος ως σκεπτόμενο ον θέτει το ερώτημα «περί υπάρξεως του Θεού» κι έχει τη δυνατότητα να δεχτεί ή να μη δεχτεί την ύπαρξή Του. Βέβαια την ύπαρξη του Θεού κανένας δεν μπορεί να την αποδείξει λογικά έτσι όπως αποδεικνύει τις φυσικές αλήθειες. Το ζήτημα της ύπαρξης του Θεού είναι ένα ζήτημα πίστεως Ο άνθρωπος αποδέχεται το Θεό με την πίστη του. Όμως επειδή είναι σκεπτόμενο ον προσπαθεί να τεκμηριώσει και με επιχειρήματα την πίστη του αυτή. Έτσι διαμόρφωσε διάφορους λογικούς συλλογισμούς . Οι συλλογισμοί αυτοί δεν είναι αποδείξεις αλλά ενδείξεις , λογικοφανή επιχειρήματα για τη ύπαρξη του Θεού.

Στη διάρκεια του Λατινικού Μεσαίωνα αναπτύχθηκαν και παρουσιάστηκαν επιχειρήματα για την ύπαρξη του Θεού.. Τα επιχειρήματα περί ύπαρξης Θεού που αναπτύχθηκαν θεωρούνται ορθά γιατί γίνεται προσπάθεια να αποδειχθούν και να ερμηνευτούν με τη λογική.

Η πνευματική ζωή στο Μεσαίωνα καλύπτει πάνω από 11 αιώνες ιστορίας και κυριαρχείται από τη σύγκρουση του Λόγου με την Πίστη. Αυτή την εποχή  γίνεται μια προσπάθεια να συμβιβαστεί ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός με τη χριστιανική θρησκεία και αυτή την ανάγκη εξυπηρέτησαν τα επιχειρήματα για την ύπαρξη του Θεού.

Οι αντιλήψεις για τη σχέση πίστης και λόγου θεμελιώθηκαν από τον Αυγουστίνο ο οποίος εισάγει στο Χριστιανισμό τη Λογική.

Ήταν καλλιεργημένος θεολόγος που έζησε τις τελευταίες δεκαετίες του 4^ου αιώνα και των αρχών του 5^ου αιώνα . Είχε αφομοιώσει την αρχαία κληρονομιά και συμφιλίωσε το χριστιανισμό με ένα μεγάλο μέρος της.

Σύμφωνα με τον Αυγουστίνο η αλήθεια της επιστήμης βασίζεται στη θεία φώτιση επειδή τα πάντα προέρχονται από το Θεό.  Ο Θεός ως καθαρή μορφή συμβολίζεται με τη μεταφορά του φωτός. Διατύπωσε το δόγμα της διπλής αλήθειας (θρησκείας κι Επιστήμης) το οποίο οδήγησε στην αρχή της παντοδυναμίας του Θεού. Με βάση τις γενικές του θέσεις διαμορφώθηκαν οι ιδιαίτερες δυτικές χριστιανικές αντιλήψεις υπέρ της επιστήμης σχετικά με την αξιοποίηση ή μη της αρχαίας ελληνικής σκέψης και της σχέσης Πίστης και Λόγου σε σχέση με τη Θεία Αποκάλυψη. Ο Θεός μέσω της «θείας φώτισης» αποδίδει εγκυρότητα στις εμπειρικές και λογικές γνώσεις για τον υλικό κόσμο και οδηγεί στην αλήθεια. Η επιστημονική γνώση έχει κατώτερη θέση σε σχέση με την πίστη. Ο Ορθός Λόγος έχει θέση στην εξέταση της φύσης όχι όμως στο πλαίσιο της θείας φώτισης.

Παρά το γεγονός ότι αρκετά λίγοι διανοούμενοι γνώριζαν το έργο του αυτό ωστόσο αποτέλεσε αφετηρία για όλους τους σημαντικούς στοχαστές ως το 12^ο αιώνα. Οι πρώτοι μεγάλοι Άραβες στοχαστές που επηρεάστηκαν από τον Αριστοτέλη ήταν οι AL Kindi και AL Farabi 8^ος  και 10^ος αιώνας αντίστοιχα. Οι Άραβες δημιούργησαν την πρώτη γέφυρα μεταφοράς της Ελληνικής Φιλοσοφίας στη Δυτική Ευρώπη . Ο AL Farabi  Αριστοτελιστής και νεοπλατωνιστής φιλόσοφος ανέπτυξε μια σειρά επιχειρημάτων για την ύπαρξη του Θεού που επηρέασαν αργότερα τη Δύση. Ο ισλαμικός Θεός απέκτησε μια λογική διάσταση και περιορίστηκε σε μεταφυσικές και λογικές αναγκαιότητες.

Από τον 9^ο ως το 12^ο αιώνα οι μεταφράσεις καθώς και η διάδοση των αριστοτελικών συγγραφέων στη Δύση αποκτούν μεγάλη σημασία. Οι Δυτικοί σπούδασαν τις Αριστοτελικές θέσεις οι οποίες διδάσκονταν στα Πανεπιστήμια . Οι αριστοτελικές θέσεις έρχονται σε σύγκρουση με την αλήθεια της χριστιανικής πίστης και δημιουργούνται διαμάχες.

Ο Άνσελμος (1033-4-1109) ήταν ο πρώτος στοχαστής του Μεσαίωνα που πίστευε ότι για να αποδείξει κάποιος την ύπαρξη του Θεού πρέπει να χρησιμοποιήσει τη λογική. Η ύπαρξη του Θεού ήταν ένα αξίωμα υπεράνω αμφισβήτησης , αλλά η λογική μπορούσε να ατσαλώσει την πίστη.

Βασίστηκε στη μέθοδο της εις άτοπον απαγωγής και προσπάθησε να απαντήσει στο μεγάλο ερώτημα εάν υπάρχει Θεός. Χρησιμοποίησε τη Λογική κι επινόησε το οντολογικό επιχείρημα προκειμένου ν’ αποδείξει την ύπαρξη του Θεού. Ορίζει το Θεό ως αυτό του οποίου τίποτα το μεγαλύτερο δεν μπορούμε να συλλάβουμε , επειδή ο Θεός υπάρχει πέραν της ανθρώπινης κατανόησης.  Παρά την απόδοση ιδιαίτερου λόγου στη λογική , ο Άνσελμος πάντα υπέτασσε τη λογική στην πίστη . Αν και οι περισσότεροι  μεταγενέστεροι στοχαστές του 12^ου αιώνα και των αρχών του 13^ου αιώνα απομακρύνθηκαν από τον Άνσελμο για να υιοθετήσουν μια πιο επιστημονική προσέγγιση , στα τέλη του 13^ου αιώνα η σκέψη του άσκησε  σημαντική επίδραση υπέρ της αναβίωσης μιας νεοαυγουστίνειας άποψης σε αντίθεση με τους αριστοτελικούς.

Κατά τη διάρκεια του 13^ου αιώνα παρατηρούνται κοινωνιολογικές και πολιτισμικές καινοτομίες  που επιδρούν στην πνευματική ζωή της Δύσης. Ιδρύονται Πανεπιστήμια και διδάσκονται τα έργα του Αριστοτέλη στην ανώτερη παιδεία.

Ο Ορθολογισμός του Αριστοτέλη δημιουργεί κρίση στις θεολογικές απόψεις των χριστιανικών κειμένων.  Η εκκλησία αντέδρασε.  Οι διανοούμενοι του 13^ου αιώνα διαισθάνονταν ότι με τη συνεχή επιστροφή στα κλασικά κείμενα βρίσκονταν κοντά  στη συμφιλίωση του κόσμου της ύλης με τα προστάγματα της θρησκευτικής αποκάλυψης.

Ο Θωμάς Ακινάτης  (1225-1274) υπήρξε ένας μεγάλος χριστιανός φιλόσοφος του Μεσαίωνα ο οποίος έστρεψε τους θεολόγους στον αριστοτελισμό. Υποστήριξε ότι ο λόγος είναι σε θέση να οδηγήσει στο Θεό μέσω του στοχασμού της φύσης. Στα πιο πολλά του έργα συμφωνεί με τη φιλοσοφία του Αριστοτέλη.

Χρησιμοποίησε αποδείξεις για την ύπαρξη του Θεού.  Έδωσε έμφαση στη λογική του ανθρώπου κι άνοιξε το δρόμο στην πεποίθηση ότι οι άνθρωποι μπορούν μόνοι τους να ρυθμίσουν τη ζωή τους. Τόσο η λογική όσο και η πίστη για τον Ακινάτη  είχαν τις αρμόζουσες σφαίρες  τους , οι οποίες ήταν συμπληρωματικές. Ο Θεός δημιούργησε τον κόσμο της ύλης και παρεμβαίνει προσωπικά σ’ αυτόν. Τα ανθρώπινα όντα όμως μπορούν με  τη λογική μόνο να κατακτήσουν απλώς μια μερική αλήθεια. Για να κατανοήσουν το θείο κόσμο και την αιώνια αλήθεια χρειάζονται την πίστη και τη χάρη. Η απόδειξη του Ακινάτη εμπεριέχει αρκετές υποθέσεις που δέχτηκαν επικρίσεις από τους στοχαστές του 14^ου αιώνα.

Τελειώνοντας την αναφορά στα επιχειρήματα για την ύπαρξη του Θεού που αναπτύχθηκαν και παρουσιάστηκαν στη διάρκεια του αραβικού και λατινικού Μεσαίωνα γίνεται κατανοητό ότι η πίστη επηρέασε θετικά το λόγο των φιλοσόφων . Οι αθεϊστικές απόψεις ήταν πολύ σπάνιες κατά το  Μεσαίωνα. Τα επιχειρήματα για την ύπαρξη του Θεού συνέβαλλαν στο διαχωρισμό της θρησκείας από τη λογική κι επηρέασαν το έργο των επόμενων θεολόγων. Επίσης βοήθησαν στο να διευρυνθούν τα όρια της ελεύθερης σκέψης κατά την Αναγέννηση.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ross, W. D. (2010). Αριστοτέλης (μτφ. Μαριλίζα Μήτσου). Αθήνα: Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης

Ακινάτης, Θ.(1998). Περί του όντος και της ουσίας. Αθήνα: Δωδώνη

Βαλλιάνος , Γ.(2008). Οι επιστήμες  της φύσης και του ανθρώπου στην Ευρώπη.  Β’τόμος . Πάτρα: ΕΑΠ.

Τατάκης, Β, Ν(1977).  Η Βυζαντινή φιλοσοφία. Μετάφραση Εύας Καλπουρτζή, Αθήνα : εταιρεία σπουδών νεοελληνικού πολιτισμού και γενικής παιδείας.

Χατζηγιάγκου, Ε. (2015). Η Ορθόδοξη Πίστη μας. Αθήνα: Κύπρης & ΣΙΑ Ο.Ε.

Παπανούτσος, Ε. Π. (1971). Το Θρησκευτικό Βίωμα στον Πλάτωνα. Αθήνα: Εκδόσεις Δωδώνη.

Στείρης, Γ. (20011). Η θεμελίωση της Μεσαιωνικής Πρακτικής Φιλοσοφίας . Η περί ηθικής και πολιτικής φιλοσοφία του Al- Farabi. Καρδαμίτσα.

Στις μέρες μας ακούμε πολύ κόσμο να μιλάει για κρίσεις πανικού, που μπορεί να βίωσε ή βιώνει. Τα συμπτώματα ποικίλουν, αλλά ένα παραμένει ίδιο σε όλους, ο φόβος του θανάτου.

Κι όμως κανείς δεν αναρωτήθηκε, αν άλλοι πιο μικροί καθημερινοί θάνατοι ίσως είναι πιο οδυνηροί από τον ίδιο τον θάνατο. Κι ενώ πιστεύεις πως η ζωή σου κυλά φυσιολογικά εσύ πεθαίνεις. Πεθαίνεις μέσα σε ένα δυσλειτουργικό, ακόμα και κακοποιητικό γάμο, πεθαίνεις μέσα σε μια αέναη άρνηση απογαλακτισμού, πεθαίνεις μέσα σε όνειρα και στόχους που έμειναν κλεισμένα σε ένα ερμάριο του νου, πεθαίνεις γιατί δε μιλάς. Δε μιλάς σε εσένα για το τι χρειάζεσαι. Κι έτσι ό,τι δε λέει το στόμα το λέει κάποια στιγμή το σώμα. Αντιδρά αιφνίδια μέσα από αυτόν τον απρόσκλητο επισκέπτη, την κρίση πανικού, που προσπαθεί να σε αφυπνίσει. Να σε βγάλει από τον λήθαργο και να αλλάξεις ό,τι σε πεθαίνει.

Δεν είναι τιμωρία να μην μπορείς να ανασάνεις, δεν είναι τιμωρία να νιώθεις την καρδιά σου να χτυπά σαν τρελή, δεν είναι τιμωρία να μη σου φτάνει το οξυγόνο, όπως πιστεύεις. Τιμωρία είναι να μένεις αγκιστρωμένος σε σαθρές επιλογές, που κατακερματίζουν την αυτοαξία σου και δε σου επιτρέπουν να ζήσεις!

Ας δούμε λοιπόν αυτήν τη δύσκολη, την αφόρητη κατάσταση ως μια δίοδο για να ιχνηλατήσουμε τον εαυτό μας και να ανακαλύψουμε τις απαντήσεις πίσω από τα γιατί, που δεν τολμήσαμε ποτέ να μας θέσουμε. Γιατί παραμένω σε έναν γάμο που δεν είμαι ευτυχισμένος-η; Γιατί συνεχίζω να εργάζομαι σε μια δουλειά που δε με ικανοποιεί; Γιατί ζω ακόμα κάτω από την ίδια στέγη με τους γονείς μου; Γιατί πιστεύω πως δεν έχω καταφέρει τίποτα στη ζωή μου και την άφησα να φύγει μέσα από τα χέρια μου; Γιατί ζηλεύω τους άλλους για τα επιτεύγματά τους; Γιατί έχω τόσο θυμό ;Γιατί δε με αγαπώ;

Η κρίση πανικού δεν είναι απειλητική για τη ζωή, ωστόσο μπορεί να επηρεάσει την ποιότητά της. Η κατανόηση της πηγής άγχους και στρες που πυροδότησε την εμφάνιση της κρίσης, αποτελεί και την εσωτερική αφύπνιση με μοναδικό σκοπό να απαλλαγούμε από αυτή την αυτοτιμωρία.

Ας στρέψουμε τον εαυτό μας στον καθρέφτη και ας εκφέρουμε τη λυτρωτική φράση «Μίλησέ μου»!

Νίκα Χαρά

Σύμβουλος Ψυχικής Υγεία( Πιστοποιημένο μέλος της Ελληνικής   Εταιρείας Συμβουλευτικής και της European Association For Counselling)

Συγγραφέας ( Μέλος της Ένωσης Λογοτεχνών Βορείου Ελλάδος)

Οι άνθρωποι που μας ερωτεύτηκαν, εκείνοι, που για χάρη τους ούτε μια αντιφεγγιά πόθου δεν προσποιηθήκαμε πως είχαμε φυλάξει, έρχεται στιγμή που ανασταίνονται, σα νοσταλγία, σαν αδικία ή σαν σπαταλημένη δυνατότητα, ζητώντας το μερτικό στην αυτοεκτίμηση, με την οποία χτίσαμε τους συναισθηματικούς μας θριάμβους.

Στράτος Παπάνης

Οι μόνοι νεκροί εδώ μέσα είναι ο χρόνος και το Εγώ. Ίσως και εγώ.

Μοιράζομαι μαζί τους μια ιδιότυπη παράλληλη πραγματικότητα, ένα ενωτικό παρόν: Είμαστε τώρα εδώ, όλοι μαζί στον ίδιο χώρο, την ίδια στιγμή, ανεξάρτητα από δημογραφικά, ιδιότητες συμβατικότητες και ύλη.

Κανείς δεν μπορεί να ορίσει την ύπαρξη από το μηδέν, το κεκοιμημένο από το ζωντανό, την αυταπάτη από την αλήθεια, το ανόργανο από το συνειδητό και το πνεύμα.

Όλοι τώρα εδώ, σε αυτό τον αδηφάγο κήπο, από διαφορετικές εποχές, από άλλα πλαίσια, με φαινομενικά διαφορετικές εμπειρίες αντιλήψεις, βιώματα.

Όμως πάντα με τα ίδια κίνητρα και ανάγκες, με ίδιους πόθους και μύχιες επιδιώξεις. Κι ας είναι σιγασμένες ή χαίνουσες, αναμνήσεις ή ψευδαίσθηση.

Αν ξαφνικά ξυπνήσουμε όλοι, θα βιώσουμε την ίδια συνέχεια, παρά τις διαφορετικές αφετηρίες. Σα να μη μεσολάβησαν οι αιώνες και το τίποτα.

Οι ημερομηνίες ακινητούν και χάνουν το νόημα.

Η μεγαλύτερη αυταπάτη ο εαυτός.

Δεν χωρίζει ο θάνατος, αλλά μαζεύει τις ψηφίδες, τη ζωή του καθενός, για να τις ενώσει στη μεγάλη έγερση.

Κοιμητήριο Αγιάσου

Ευστράτιος Παπάνης

Η αίσθηση κατωτερότητας και χαμηλής αυτοεκτίμησης είναι μια συνηθισμένη συναισθηματική κατάσταση που βιώνουν πολλοί άνθρωποι.

Σκέψεις και φράσεις όπως «δεν είμαι αρκετά ικανός», «δεν πετυχαίνω τίποτα..», «οι άλλοι είναι καλύτεροι από εμένα», είναι αυτές που ταλανίζουν το μυαλό, δημιουργώντας λανθασμένα, την αίσθηση ανικανότητας και μειωμένης αξίας. Αυτό που υποβόσκει πίσω από αυτές τις φράσεις, πέραν της χαμηλής αυτοεκτίμησης, είναι ο φόβος της αποτυχίας και της απόρριψης,  που συντελούν στο σύμπλεγμα κατωτερότητας. Το σύμπλεγμα κατωτερότητας ορίζεται ως μια γενική αίσθηση ανεπάρκειας και μη ρεαλιστική αίσθηση μειονεξίας που έχει κάποιος για τον εαυτό του.  Ο όρος σύμπλεγμα δηλώνει τη συναισθηματική διέγερση, που όταν εξελίσσεται αρνητικά έχει ως συνέπεια την υπερβολική αίσθηση κατωτερότητας ή υπεροχής.

Το αίσθημα κατωτερότητας τις περισσότερες φορές, προέρχεται από την παιδικά ηλικία και συνδέεται με έναν αυταρχικό και καταπιεστικό τρόπο διαπαιδαγώγησης από το οικογενειακό περιβάλλον.  Συχνά οι γονείς έχοντας την αίσθηση του ανικανοποίητου, καταπιέζουν τα παιδιά συγκρίνοντάς τα με συνομήλικούς τους και αποφεύγουν να τα επιβραβεύουν στις επιτυχίες τους. Έτσι τα παιδιά αισθάνονται ελλιπείς και εγκλωβίζονται σε μια ατέρμονη προσπάθεια για την κατάκτηση του «επάθλου» και της επιβράβευσης. Το άγχος και το στρες που προκαλούνται σε αυτές τις περιπτώσεις, διογκώνονται μέσα στα χρόνια και έτσι τα άτομα νιώθουν συνεχώς ότι είναι ανεπαρκείς σε πολλούς τομείς της ζωής τους. Σε ένα άλλο επίπεδο, το σύμπλεγμα κατωτερότητας, συνδέεται με την ανάγκη για «τελειότητα» η οποία συνοδεύεται από αισθήματα απαισιοδοξίας και αρνητισμού σε περίπτωση μη επιδίωξης του στόχου.

Σύμφωνα με τον Adler, όλοι οι άνθρωποι διαθέτουν αδυναμίες και πρέπει να αναπτύξουν υψηλή αυτοεκτίμηση και εμπιστοσύνη στον εαυτό ώστε να τις ξεπεράσουν. Όταν αυτό δεν επιτυγχάνεται, το άτομο γίνεται  δέσμιο του αισθήματος ανεπάρκειας και ανικανότητας. Επιπλέον ο παράγοντας της σύγκρισης, προκαλεί αναπόφευκτα στον άνθρωπο μειωμένη αυτοπεποίθηση. Ο κάθε ένας είναι μοναδικός και διαφορετικός με ιδιαίτερες ικανότητες και βιώματα. Αμφιβολίες ή τυχόν αμφισβητήσεις, οφείλουν να αντικατασταθούν με την αφοσίωση στους προσωπικούς στόχους, την αυτοεκτίμηση και την εμπιστοσύνη στον εαυτό. Η αυτογνωσία και η αναγνώριση των ικανοτήτων και επιτυχιών μας είναι πολύ πιο σημαντικές από τις γνώμες των «άλλων».

Όσον αφορά  τον τρόπο έκφρασης του ατόμου που βιώνει αισθήματα ανεπάρκειας και κατωτερότητας, συνήθως εκφράζεται  με υπερβολική ευθιξία.  Πολλές φορές νιώθει ότι οι άλλοι του επιτίθενται, τον μειώνουν και τον υποτιμούν, με αποτέλεσμα να αμύνεται εκφράζοντας έναν έντονο και επιθετικό χαρακτήρα. Αισθάνεται επίσης ανασφάλεια, θεωρώντας ότι οι άλλοι του προκαλούν αυτά τα συναισθήματα και παρουσιάζει μια εικόνα αντίθετη του χαρακτήρα του. Συχνά επιδιώκει να ξεπεράσει τα όρια και τις δυνάμεις του, προκειμένου να αποδείξει ότι είναι ικανός.  Ακόμη, είναι χαρακτηριστικό στοιχείο η συνεχής αναζήτηση για επιβεβαίωση, καθώς θέλει να πείσει τον εαυτό του πως είναι κοινωνικά αποδεκτός.  Είναι πραγματικότητα, πως άνθρωποι που βιώνουν το αίσθημα κατωτερότητας έχουν οι ίδιοι διαστρεβλωμένη εικόνα για τον εαυτό τους, για αυτό επιζητούν το ενδιαφέρον των άλλων.

Συμπερασματικά,  το σύμπλεγμα κατωτερότητας  δημιουργείται από ένα συνονθύλευμα παραγόντων είτε εσωτερικών είτε εξωτερικών και ο βαθμός που επηρεάζει τον κάθε άνθρωπο εξαρτάται αποκλειστικά από τον ίδιο. Η αναγνώριση της προσωπικής αξίας, των ικανοτήτων και η πίστη στον εαυτό θα συμβάλλει στην αύξηση της αυτοεκτίμησης. Ο Adler έχει επισημάνει  πως κάποιοι αντιμετωπίζουν το σύμπλεγμα κατωτερότητας ως προκλήσεις που χρειάζεται να αντιμετωπιστούν και κάποιοι άλλοι ως πρόβλημα στο οποίο πρέπει να αμυνθούν και να απωθήσουν. Έτσι λοιπόν, κρίνεται καλύτερη επιλογή να αντιμετωπιστεί ως μια πρόκληση και  πρέπει να εκλαμβάνεται  ως κίνητρο για αυτοβελτίωση και εκπλήρωση στόχων.

Αντιγόνη Κολιού